Η πολύγλωσση τεχνητή νοημοσύνη καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, από την αυτόματη μετάφραση ή γενικότερα την μετάφραση με τη βοήθεια υπολογιστή έως την αυτόματη αναγνώριση χαρακτήρων, τους φωνητικούς βοηθούς και την ιατρική παρακολούθηση ασθενών. Η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιήθηκε αρχικά για απλές μεταφράσεις «λέξη προς λέξη», αλλά σήμερα προσφέρει μια πληθώρα εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο από επαγγελματίες μεταφραστές όσο και απλούς χρήστες.
Η τεχνολογία έπαιζε ανέκαθεν σημαντικό ρόλο στη βιομηχανία της μετάφρασης, με χαρακτηριστικές εφαρμογές τα ηλεκτρονικά λεξικά και το λογισμικό υποστήριξης της μεταφραστικής διαδικασίας. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει σημειωθεί στο πεδίο αυτό μια τεχνολογική έκρηξη με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: η υπαγόρευση τηλεφωνικών SMS, η διαδικτυακή μετάφραση, τα διαδικτυακά chatbots, οι εφαρμογές διαχείρισης πληροφοριών για μεγάλες πλατφόρμες. Οι προτεινόμενες λύσεις βασίζονται σε ένα σύνολο τεχνολογιών με επίκεντρο τη μηχανική μάθηση, ενώ απαιτούν μεγάλο όγκο δεδομένων φυσικής γλώσσας. Έτσι, η τεχνητή νοημοσύνη άλλαξε τη βιομηχανία της μετάφρασης αφού παρέχει πρόσβαση σε κείμενα που σε άλλη περίπτωση δεν θα ήταν ποτέ διαθέσιμα. Δημιουργούνται έτσι νέες ειδικότητες και θέσεις εργασίας τόσο στον μεταφραστικό κλάδο όσο και στην υπολογιστική γλωσσολογία. Επιπρόσθετα συμβάλλει στο άνοιγμα νέων αγορών σε παραδοσιακούς βιομηχανικούς κλάδους που υστερούσαν μέχρι τώρα σε πληροφόρηση.
Ο όγκος του διαδικτυακού περιεχομένου έχει γνωρίσει εκθετική αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες. Σημαντικό δε μέρος του είναι γραμμένο σε εκατοντάδες γλώσσες ανά τον κόσμο. Οποιοσδήποτε επιθυμεί να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα παγκόσμιο δίκτυο πληροφοριών και περιεχομένου μπορεί πια να βασιστεί στην αυτόματη μετάφραση, τουλάχιστον για μια πρώτη κατανόηση. Έτσι, ειδικά τα πιο τυποποιημένα κείμενα όπως οι συχνές ερωτήσεις, τα τυπολόγια, οι οδηγίες χρήσης, είναι σχετικά εύκολα προσβάσιμα με αυτοματοποιημένο τρόπο. Παρά την πρόοδο στο λογισμικό αυτόματης μετάφρασης, υπάρχουν μια σειρά από περιορισμούς και προβλήματα. Για παράδειγμα, τα περισσότερα πολύγλωσσα συστήματα μηχανικής μετάφρασης δεν είναι σε θέση να λάβουν υπόψη το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς ενός κειμένου. Αυτό μπορεί συχνά να οδηγήσει σε ανακριβείς μεταφράσεις. Το πρόβλημα της ποιότητας της αυτόματης μετάφρασης παραμένει στη γενική περίπτωση άλυτο. Είναι φανερό ότι οι μηχανικές μεταφράσεις δεν είναι τόσο ακριβείς όσο οι ανθρώπινες μεταφράσεις σε πολλές περιπτώσεις. Ένας λόγος είναι οι μηχανές δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τις ιδιαίτερες νοηματικές αποχρώσεις μιας γλώσσας. Για παράδειγμα, σε ορισμένες γλώσσες, πολλές λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν το ίδιο πράγμα ανάλογα με το περιβάλλον αναφοράς. Οι μηχανές μπορούν να επιλέξουν τη λάθος λέξη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ανακρίβειες.
Ο APIL είναι ένας γαλλικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός υψηλής τεχνολογίας, μέλη του οποίου είναι ειδικοί και εταιρείες στην πολύγλωσση Τεχνητή Νοημοσύνη. Στις 4 Φεβρουαρίου 2022, ο APIL και το ΕΜΠ διοργάνωσαν διαδικτυακή συνεδρία στο πλαίσιο μεγάλης εκδήλωσης του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η συνεδρία ήταν η ευκαιρία ώστε ένα διεθνές και ευρωπαϊκό ακροατήριο σχεδόν 250 ατόμων να κατανοήσει καλύτερα τις πιθανές χρήσεις και εφαρμογές της πολύγλωσσης Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία συνίσταται στην εφαρμογή τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης σε διαφορετικές προφορικές, γραπτές ή και νοηματικές γλώσσες. Η πλατφόρμα Demotal (www.demotal.fr) η οποία παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια αυτής της συνεδρίας στοχεύει σε μια φιλική προς όλους πολυγλωσσική τεχνητή νοημοσύνη. Μεταξύ άλλων παρουσιάζει περιπτώσεις καθημερινής χρήσης και περιγράφει σε απλή γλώσσα τη λειτουργία και τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης για κάθε χρήση. Ο Alain Couillault, Διευθυντής Καινοτομίας για τον APIL και ο γράφων συντόνισαν ο καθένας μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, με θέματα τα εξής: Πρόσβαση στην πολύγλωσση αγορά της τεχνητής νοημοσύνης: το θέμα της μεταφοράς δεδομένων και τεχνολογίας και Πολυγλωσσική Τεχνητή Νοημοσύνη, μια αναπτυσσόμενη οικονομία. Στη συζήτηση συμμετείχαν ειδικοί από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον κλάδο των επιχειρήσεων.
Το ΕΜΠ και το APIL έχουν μακρά συνεργασία στους τομείς της πολύγλωσσης Τεχνητής Νοημοσύνης. Συγκεκριμένα, συνεργάστηκαν στο χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση έργο Legicrowd Onto, το οποίο στοχεύει να κάνει κατανοητές στους μη ειδικούς χρήστες τους όρους απορρήτου των προσωπικών δεδομένων ιστοσελίδων. Το πρόβλημα αυτό είναι σημαντικό γιατί σχεδόν καθημερινά, κατά την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, ως χρήστες, έχουμε την υποχρέωση να δώσουμε τη συγκατάθεσή μας και να αξιολογήσουμε ότι έχουμε διαβάσει στα κείμενα που αφορούν πολιτικές απορρήτου, τους όρους παροχής υπηρεσιών ή παρόμοιες συμβάσεις. Συνήθως υπογράφουμε τέτοια διαδικτυακά νομικά έγγραφα με ένα μόνο κλικ ενός πλαισίου ελέγχου. Με τις τεχνικές που προτάθηκαν από το έργο οι χρήστες μπορούν να κατανοούν καλύτερα τι καλούνται να υπογράψουν.
Η πολύγλωσση τεχνητή νοημοσύνη είναι ένας τομέας με ιδιαίτερη ερευνητική δυναμική τόσο στα θεωρητικά ερωτήματα που προκύπτουν όσο και στις τεχνολογικές εφαρμογές. Με τη βοήθεια της μαθηματικής λογικής και των τυπικών μεθόδων άλυτα προβλήματα όπως αυτό της ορθότητας της μετάφρασης μπορούν να μελετηθούν συστηματικά και να υποστηριχθούν καινοτομικές τεχνολογικές εφαρμογές. Με την πρόοδο μια τέτοιας έρευνας η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορέσει να γίνει πιο εύκολα αξιοποιήσιμη από όλους.
Ο Πέτρος Στεφανέας είναι αναπληρωτής καθηγητής στον Τομέα Μαθηματικών της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του ΕΜΠ.