Περμακουλτούρα: Πάρε τη ζωή αλλιώς

Δύο νέοι άνθρωποι, τυπικά παιδιά της πόλης, αποφάσισαν πριν λίγα χρόνια να αφήσουν τις επαγγελματικές τους καριέρες και να εγκαταλείψουν την Αθήνα προκειμένου να ξεκινήσουν μια μεγάλη περιπέτεια με επίκεντρο τη φύση. Η Φλέρυ Φωτιάδου και ο Χρήστος Αλεξίου ένιωθαν ότι η ζωή στην πόλη δεν τους ταίριαζε πια. Το διαρκές άγχος, η αδιέξοδη ρουτίνα του γραφείου, η ακινησία της καρέκλας και η αποχαύνωση μπροστά στην τηλεόραση ήταν τα ξύλα που υποδαύλισαν τη φωτιά. Και οι δυο τους άλλωστε, κουβαλούσαν την επιθυμία της επαφής, ή καλύτερα της επιστροφής στη φύση.

«Η ιδέα να ζήσω μακριά από την πόλη είχε γεννηθεί μέσα μου από την παιδική μου ηλικία, όταν εξορμούσαμε οικογενειακώς για ορειβατικές εκδρομές και διακοπές στη φύση», μας λέει η Φλέρυ. Στο μυαλό του Χρήστου, η ιδέα γεννήθηκε πολύ αργότερα, όταν από το πατρικό του στην πλατεία Μαβίλη βρέθηκε σε μια μικρή νωχελική ισπανική πόλη γεμάτη βουκαμβίλιες, δίπλα από ένα εθνικό πάρκο. Η αφορμή όμως για να πάρουν την απόφαση ήταν η γνωριμία τους: «Η ιδέα υπήρχε στο μυαλό του καθενός, αλλά το πρώτο και σημαντικότερο κομμάτι του παζλ ήταν η συνάντησή μας», μας εξομολογείται η Φλέρυ. Τότε ήταν που ξυπνήσαμε από τη λήθη και είπαμε πηγαία και συγχρονισμένα, “Φύγαμε!”».

Η ιδέα της καταφυγής στη φύση είναι μεν αρκετά συναρπαστική, αλλά έπρεπε να γίνει πιο συγκεκριμένη. Έτσι, χωρίς να έχουν εγκαταλείψει οριστικά την παλιά ζωή τους, ξεκίνησαν να αναζητούν κοντινούς στην Αθήνα προορισμούς. Αφού γύρισαν αρκετά χωριά της Βόρειας Πελοποννήσου, έφτασαν στη Σελιάνα, ένα σχεδόν ακατοίκητο χωριό στους πρόποδες του Χελμού, είκοσι χιλιόμετρα από την Ακράτα. Ως αρχαία Φελλόη έχει 3.000 χρόνια ιστορία, αλλά πλέον ελάχιστους μόνιμους κατοίκους. «Μαγευτήκαμε αμέσως», διηγείται η Φλέρυ. «Η απότομη ορεινή ανάβαση μας αποκάλυψε πανέμορφα χωριουδάκια, τεράστιους επιβλητικούς βράχους, ρεματιές με τρεχούμενα νερά, κατάφυτες βουνοκορφές και δάση, την κοιλάδα της Σελιάνας γαλήνια ανάμεσα τους, τον ποταμό Κριό να κυλάει στους σε οπωρώνες. Είχε μπει η Άνοιξη και τα δέντρα ήταν ολάνθιστα. Μείναμε για ώρα να θαυμάζουμε τις αμυγδαλιές και η εικόνα αυτή ήταν καθοριστική για να επιλέξουμε τη Σελιάνα για τη διαμονή μας. Τι κι αν αργότερα συνειδητοποίησα ότι ήμασταν τότε τόσο άσχετοι που περάσαμε τις κερασιές για αμυγδαλιές».

Λίγα χρόνια αργότερα, η Φλέρυ και ο Χρήστος παίζουν τη δενδροκομική και την ανθοκομική στα δάχτυλα. Το αγρόκτημά τους είναι γεμάτο με δεκάδες διαφορετικά είδη λουλουδιών, δέντρων και βοτάνων και η Φλέρυ όχι μόνο έχει μάθει τα ονόματά τους, αλλά και τις ιδιότητες, τις ανάγκες και τη συμπεριφορά του καθενός. Μαζί με τον Χρήστο, ίδρυσαν το Re-Greenre-green.gr, το πρώτο οικοτουριστικό κέντρο στην Ελλάδα που βασίζεται στις αρχές της Περμακουλτούρας.

Η ΠερμακουλτούραPermaculture είναι η επιστήμη σχεδιασμού και διαχείρισης αναγεννητικών συστημάτων. Δομικοί πυλώνες της είναι η φροντίδα για το περιβάλλον, ο σεβασμός για τον άνθρωπο και τα ζώα και η οριοθέτηση του πληθυσμού και της κατανάλωσης. Αν ακούγεται αρκετά θεωρητικό, ας το απλουστεύσουμε: Πρόκειται για ένα σύστημα καλλιέργειας της γης και παραγωγής τροφής, αλλά και τη βάση μιας ευρύτερης στάση ζωής, η οποία έχει στόχο τη δημιουργία αειφόρων οικισμών που δεν διαταράσσουν τη φύση.

Ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 από τον Μπιλ ΜόλισονBill Mollison obituary | The Guardian και τον Ντέιβιντ Χόλμγκρενholmgren.com.au. Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις permanent agriculture (μόνιμη καλλιέργεια) ή culture (πολιτισμός) και βασίζεται σε αγροτικές αλλά και κοινωνικές αρχές οργάνωσης ενός βιώσιμου οικοσυστήματος. Η γενικότερη ιδέα είναι ότι ο άνθρωπος συνυπάρχει και συνεργάζεται με τη φύση και δεν στρέφεται εναντίον της, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην παρατεταμένη και στοχαστική παρατήρηση και όχι στην παρατεταμένη και άσκοπη εργασία. Βασική αρχή της Περμακουλτούρας είναι ότι δέχεται το σύνολο των λειτουργιών των φυτών και των ζώων, αντί να στοχεύει στις μεμονωμένες χρήσεις τους. Οι θιασώτες της ισχυρίζονται ότι στη φύση δεν υπάρχει αυτόνομη διαδικασία.

Μια επισκόπηση των 12 αρχών του Χόλμγκρεν από το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον.

Ένας πιο επικαιροποιημένος ορισμός της Permaculture: «Συνειδητά σχεδιασμένα τοπία που προσιδιάζουν στα πρότυπα και τις σχέσεις που απαντώνται στη φύση, διασφαλίζοντας παράλληλα αφθονία τροφίμων και ενέργειας για την κάλυψη των τοπικών αναγκών. Οι άνθρωποι, οι τρόποι οργάνωσής τους και τα κτίριά τους είναι κεντρικοί στην Περμακουλτούρα. Έτσι, το όραμα της μόνιμης ή αειφόρου γεωργίας με στόχο τη μόνιμη ή αειφόρο ανάπτυξηΑνάλυση και πρακτική εφαρμογή των βασικών αρχών της εξελίχθηκε σε ένα μόνιμο και βιώσιμο πολιτισμό».

«Σε ποιους θα προτείνατε να υιοθετήσουν την Περμακουλτούρα;» ρωτάμε τους συνιδρυτές του Re-Green. «Όλους» απαντάει η Φλέρυ. «Οι ηθικές αρχές, το περιεχόμενο, η γνώση, η πληροφορία και η πρακτική αμεσότητα όλων αυτών, θα έπρεπε να είναι η βάση της εκπαίδευσης. Είναι ασύλληπτα όμορφο και απαραίτητο να μάθουμε να φτιάχνουμε δάση, οικοσυστήματα, νερό, αληθινή τροφή με μέριμνα για τη φύση και τον άνθρωπο χωρίς να πετιέται τίποτα, αλλά να εντάσσεται στον κύκλο της ζωής». Μας υπενθυμίζει τη φράση του Μόλισον: «Και η ώρα είναι τώρα».

Ο Χρήστος επαυξάνει: «Με την άγρια ζωή να χάνεται, το νερό να λιγοστεύει, τις εκφυλιστικές αρρώστιες να θερίζουν, τη καθαρή τροφή να εκλείπει, το φαινόμενο του θερμοκηπίου να εντείνεται, χρειάζεται να ξαναμάθουμε το εγχειρίδιο λειτουργίας του πλανήτη. Αυτό πρέπει να διδαχθούν τα παιδιά που θα κληθούν να γίνουν προστάτες της φύσης, αν όχι τους εαυτού τους, και δεν θα ξέρουν από πού να το πιάσουν αφού η απόσταση από τον απόλυτο δάσκαλο, τη Φύση, ολοένα και μεγαλώνει».

«Ο ρόλος του ανθρώπου στη Γη σήμερα είναι να θυμηθεί ότι, όπως μπορεί και παίρνει τα πάντα από αυτήν, θα πρέπει και να της επιστρέφει, και όχι σκουπίδια», λέει η Φλέρυ. «Πλέον δεν μπορούμε να μιλάμε καν για ανακύκλωση, αλλά για αναγέννηση. Και αυτή η γνώση υπάρχει σε ένα πολύ όμορφο πακέτο με γνώσεις από την παράδοση από όλον τον πλανήτη αλλά και με τη σωστή χρήση της τεχνολογίας».

Στα ελληνικά

O πρώτος πλήρης οδηγός που μεταφράστηκε στα ελληνικά είναι ο Οδηγός περμακουλτούρας-Σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μαςΠωλείται εδώ της Rosemary Morrow. Στο kangouro.grkangouro.gr θα βρείτε και αρκετές πληροφορίες και υλικό, με την επιμέλεια της εκπαιδεύτριας και εισηγήτριας σεμιναρίων Τίνας Λυμπέρη.

Ο δρόμος βέβαια για τη δημιουργία του Re-Green δεν ήταν εύκολος. «Περάσαμε πολλά στάδια, με δυσκολίες, παραχωρήσεις, αρκετή προσωπική δουλειά και επιμόρφωση. Μείναμε επί τρία χρόνια σε τροχόσπιτο, στρώσαμε αμέτρητα κρεβάτια στο πανδοχείο, χτίσαμε, φυτέψαμε, περάσαμε από όλους τους ρόλους, από αγρότες σε χτίστες και από μάγειρες σε οικοδεσπότες. Όλα αυτά όμως συνθέτουν την καθημερινή μας περιπέτεια» διηγείται η Φλέρυ. «Δεν είχαμε ασχοληθεί ποτέ με την καλλιέργεια της γης, τη φυσική δόμηση, τα βότανα, τη μεταποίηση προϊόντων, όλα μας ήταν άγνωστα αλλά και ταυτόχρονα γνωστά. Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσαμε ως άνθρωποι της πόλης ήταν το κρύο. Το κρύο του βουνού δεν έχει καμία σχέση με το κρύο της Αθήνας. Όμως τώρα πια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής».

Όλο αυτό το διάστημα, η Φλέρυ κλήθηκε παράλληλα να αντιμετωπίσει και ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας. «Έφτασα εδώ κουβαλώντας ένα αυτοάνοσο που με χτύπησε σαν ρουκέτα από το στρες, το άγχος και τον θυμό τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα. Όταν ήρθαμε στη Σελιάνα αγωνιούσα αν θα τα κατάφερνα σε έναν τόπο με κρύο και υγρασία, “το πλέον ακατάλληλο περιβάλλον”, όπως έκριναν οι γιατροί. Όμως αποδείχτηκε το αντίθετο. Η φύση όσο πιο καθαρή και άγρια είναι, τόσο πιο θεραπευτική αποδεικνύεται».

Όταν τους ρωτάμε τι τους λείπει από την παλιά τους ζωή, αμφότεροι συμφωνούν ότι θα ήθελαν συχνότερη επαφή με αγαπημένα πρόσωπα, συγγενείς και φίλους. «Τους λέμε όμως ότι ζούμε μια πολύ ευτυχισμένη ζωή και είμαστε εκεί που θέλουμε να είμαστε», λέει η Φλέρυ. Κάτι άλλο που τους λείπει, είναι ότι δεν είναι εύκολο να παρακολουθήσουν ένα επιμορφωτικό ή πολιτιστικό σεμινάριο, μια καλλιτεχνική δράση. Γι’ αυτό προσπαθούν να τα φέρουν κοντά τους, φιλοξενώντας στο πρότυπο αγρόκτημά τους εξειδικευμένα σεμινάρια και εργαστήρια, δημιουργώντας ένα άτυπο πολιτιστικό κέντρο με σεμινάρια και εκδηλώσεις.

«Έχουμε επίσης περιορισμένη πρόσβαση στο ίντερνετ, επειδή είναι δορυφορικό», μας λέει ο Χρήστος, «και αυτό δυσκολεύει την επικοινωνία, την ψυχαγωγία και την επιμόρφωση». «Όμως το Re-Green είναι πλέον μια οντότητα και γεμίζει τη ζωή μας με μεγάλο αριθμό απόλυτα ικανοποιητικών ασχολιών», προσθέτει η Φλέρυ.

Βασισμένοι στις αρχές της πρεμακουλτούρας, η Φλέρυ και ο Χρήστος προσπαθούν στο Re-Green να παράγουν ελάχιστα ή μηδενικά απορρίμματα, αποφεύγοντας τις συσκευασίες, τα πλαστικά και τα βαριά απορρυπαντικά, ενώ κομποστοποιούν ή χρησιμοποιούν τα οργανικά απόβλητα για ζωοτροφή. Σε σημεία του κτήματος έχουν εγκαταστήσει «ανοιχτές» τουαλέτες με προφανή σκοπιμότητα την αξιοποίηση και του ανθρωπίνως παραγόμενου λιπάσματος.

Χρησιμοποιούν απλές και ήπιες μεθόδους επεξεργασίας της γης: αντί να οργώνουν ή να σκαλίζουν βίαια τα παρτέρια που χρειάζονται προετοιμασία για φύτεμα, «μεταφέρουν» εκεί για λίγους μήνες το κοτέτσι, στο οποίο παρεμπιπτόντως διαβιούν και τα γουρούνια. «Οι κότες τσιμπολογούν αγριόχορτα από τη γη για να τραφούν και με αυτό τον τρόπο καθαρίζουν και αερίζουν το χωράφι» εξηγεί ο Χρήστος. «Τα γουρούνια τρώνε με χαρά τα πιο βαθιά ριζωμένα αγριόχορτα, τα οποία δεν καταφέρνουν να ξεσκαλίσουν οι κότες. Έτσι η γη καθαρίζεται και αερίζεται χωρίς να πληγώνεται, ενώ τα οικόσιτα ζώα απολαμβάνουν την τροφή τους».

Παρότι μηχανικός, ο Χρήστος εξοικειώθηκε γρήγορα με τις αγροτικές δραστηριότητες. Μελετώντας και παρατηρώντας τη φύση, γρήγορα κατανόησε τον τρόπο που διάφορα θαμνοειδή προστατεύουν τα δέντρα. «Η τσουκνίδα που φύεται γύρω από τη μηλιά, για παράδειγμα, της προσφέρει λίπανση και προστασία υψηλότερης αξίας σε σχέση με κάποιο χημικό σκεύασμα. Ή οι πασχαλίτσες βοηθούν την καταπολέμηση της μελίγκρας». Εν ολίγοις, όλα τα φυτά, τα λουλούδια ή τα δέντρα φυτεύονται με τέτοιο τρόπο και σε τέτοια θέση, ώστε να αλληλοϋποστηρίζονται και να εξυπηρετούν παραπάνω από ένα σκοπό: να προσφέρουν τροφή, φωλιά για τα ζώα, τροφή για το χώμα, βελτίωση του εδάφους.

Ενδιαφέρουσα είναι και η οργάνωση του χώρου του κτήματος. Γύρω από το σπίτι, στην πρώτη ζώνη φυτεύονται τα σαλατικά, τα βότανα και τα χορταρικά που είναι απαραίτητα στο καθημερινό μαγείρεμα αλλά και χρειάζονται συχνή περιποίηση, άρα και μετακίνηση. Στην επόμενη ζώνη φυτεύονται τα οπωροφόρα και τα δέντρα που απαιτούν λιγότερη φροντίδα. Πιο μακριά φυτεύονται τα δέντρα που αξιοποιούνται για ξυλεία και τα ημιάγρια φυτά. Η εξωτερική ζώνη είναι η άγρια ζώνη, στην οποία δεν επεμβαίνει καθόλου ο άνθρωποςΈνας δραστήριος δάσκαλος από την Αυστραλία προσφέρει πολλά video, διαδικτυακά σεμινάρια και άφθονο πληροφοριακό υλικό για την περμακουλτούρα.

Κεντρικό ρόλο στην κοινωνική ζωή του Re-Green διαδραματίζει το βασικό πετρόχτιστο κτίσμα, που είναι ουσιαστικά το κέντρο συνάντησης, φαγητού και συναναστροφής των καλεσμένων και όσων εργάζονται στο κτήμα. Εκεί στεγάζεται η ανοιχτή κουζίνα ενώ στον ανοιχτό χώρο βρίσκεται η σκεπαστή με πέργκολα αυλή, ιδανική για το καλοκαίρι ή τις ζεστές μέρες του φθινοπώρου. Στον ίδιο χώρο είναι χτισμένος και ο μεγάλος ξυλόφουρνος, στον οποίο ο Χρήστος ψήνει καταπληκτικές πίτσες με υλικά από το κτήμα.

Οι καλεσμένοι των σεμιναρίων φιλοξενούνται στον Ξενώνα, ένα παλιό διώροφο πέτρινο σπίτι που ανακαινίστηκε πλήρως, σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του χωριού. Η διαμονή βασίζεται στην αρχή της συγκατοίκησης, καθώς κάθε δωμάτιο φιλοξενεί 4-5 άτομα.

Πιο δίπλα, βρίσκεται η «Μαλόκα», μία κυκλική αίθουσα μεγάλων διαστάσεων, φυσικής δόμησης. Ο Χρήστος περιγράφει τον απόλυτα οικολογικό τρόπο χτισίματός της: «Ο σκελετός κατασκευάστηκε από ξύλα και άχυρα, τα οποία αναμίχθηκαν με λάσπη, σταθεροποιήθηκαν με λινέλαιο και αδιαβροχοποιήθηκαν με μελισσοκέρι. Τα μεγάλα παράθυρα είναι φυτευτά, ενώ στη λάσπη παρεμβάλλονται γυάλινα μπουκάλια, τα οποία εκτός από διακοσμητικά λειτουργούν και ως υαλότουβλα, αφήνοντας το φως να διαχέεται παντού».

Αναπόσπαστο κομμάτι του Re-Green είναι η λίμνη, περιτριγυρισμένη από δέντρα και λουλούδια, ιδανική για κολύμπι στη ζέστη του καλοκαιριού. Στο αγρόκτημα υπάρχει και μια ιδιότυπη πέτρινη σάουνα, επίσης από φυσικά υλικά.

Όλα αυτά απαιτούν καθημερινή φροντίδα και ενασχόληση, οπότε είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς αν δύο άνθρωποι είναι αρκετοί για να τα προλάβουν όλα. Το μυστικό του κτήματος είναι οι εθελοντές που ζουν και εργάζονται εκεί. Πρόκειται για νέα παιδιά απ’ όλες τις γωνιές του πλανήτη που έρχονται να ζήσουν στο αγρόκτημα για λίγους μήνες και να προσφέρουν εργασία, μαθαίνοντας έτσι τη ζωή του αγροκτήματος και τη μέθοδο της Περμακουλτούρας. Δύο νέοι από τη Γαλλία, για παράδειγμα, ήρθαν στη Σελιάνα το καλοκαίρι για ένα σεμινάριο και αποφάσισαν να μείνουν ώστε να προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους και όλο τον χειμώνα. Το ίδιο και μια Ελληνίδα που αποφάσισε να επεκτείνει μια απόδραση Σαββατοκύριακου σε τρίμηνη εμπειρία Περμακουλτούρας.

Ορισμένοι έφτασαν στη Σελιάνα ειδικά για να δουν και να μάθουν τον τρόπο κτισίματος με φυσικά υλικά, αυτό δηλαδή που κάνει ο Χρήστος, με την εμπειρία του ως πολιτικός μηχανικός. Ένας από τους εθελοντές ασχολείται αποκλειστικά με τη μαγειρική, και η αλήθεια είναι ότι όλα όσα δοκιμάσαμε στη χορτοφαγική κουζίνα του κτήματος ήταν πεντανόστιμα.

Ο μαγνητισμός και η μαγεία που ασκεί στον επισκέπτη το αγρόκτημα αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ένα ζευγάρι Βέλγων-Ολλανδών και ένα κορίτσι από την Αυστραλία, αφού πέρασαν κάποιους μήνες ως εθελοντές στο Re-Green, αποφάσισαν να μείνουν στη Σελιάνα μόνιμα. Αγόρασαν το δικό τους κτήμα και πλέον χτίζουν τα δικά τους σπίτια. Έτσι, σταδιακά δημιουργείται μία ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη διεθνής κοινότητα που δίνει ζωή στο χωριό.

Οι ντόπιοι αρχικά ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στο ιδιότυπο εγχείρημα, αλλά πλέον αποδέχονται τη νέα κοινότητα και αρχίζουν δειλά δειλά να δείχνουν ενδιαφέρον για τους εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης των ασθενειών και των προβλημάτων καρποφορίας των δέντρων στο κτήμα, χωρίς χημικά και λιπάσματα –η υψηλή τιμή των φυτοφαρμάκων εν μέσω κρίσης τους σπρώχνει να στραφούν σε εναλλακτικές μεθόδους καλλιέργειας, προς μεγάλη χαρά της Φλέρυς και του Χρήστου που μοιράζονται πρόθυμα μαζί τους τη γνώση που έχουν αποκτήσει σε τέτοια ζητήματα.

Θα μπορούσαμε να υιοθετήσουμε τις αρχές της Περμακουλτούρας χωρίς να φύγουμε από την πόλη; Με μια φωνή, ο Χρήστος και η Φλέρυ απαντούν ότι θα μπορούσαμε. Η αρχή, όπως μας λένε, θα γίνει με πολλή μελέτη, επισκέψεις στη φύση και παρατήρηση. Ένα εξειδικευμένο σεμινάριο Περμακουλτούρας είναι το επόμενο βήμα.

Permaculture Design Course (PDC)

Από τις 21 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2018, για 7η συνεχή χρονιά, θα γίνει στο Re-Green το Σεμινάριο Σχεδιασμού ΠερμακουλτούραςΗ σελίδα στο facebook με συμμετέχοντες από όλο τον κόσμο. Διδάσκουν διαπιστευμένοι δάσκαλοι από το Permaculture Association της Αγγλίας μαζί με τον γεωπόνο βιοδυναμικής καλλιέργειας και πρωτεργάτη της βιολογικής καλλιέργειας στην Ελλάδα Μάριο ΔεσύλλαΜια συνέντευξή του όπου μιλά για τη Βιοδυναμική Γεωργία.

«Η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού μαζί με όσα συνεπάγεται η συνύπαρξη τόσων ανθρώπων, δεν μπορεί να αποτελέσει ένα βιώσιμο και αναγεννητικό μοντέλο», λέει η Φλέρυ. «Όμως έστω και μια μικρή αλλαγή στις συνήθειές μας5 ideas to kickstart your Urban Permaculture | milkwood.net προς την κατεύθυνση της αγάπης και φροντίδας για τον πλανήτη είναι ένα μεγάλο και απαραίτητο βήμα σε έναν δρόμο που θα πρέπει κρατήσει για όλη μας τη ζωή και να παραδίδει κληρονομιά στους επόμενους».

«Το urban permacultureUrban projects | permaculturenews.org έχει δώσει ανάσες ζωής σε πολλές συνοικίες προσφέροντας χαρά, δημιουργικότητα, αφύπνιση, εκπαίδευση», λέει ο Χρήστος. «Η αστική Περμακουλτούρα είναι ένα καλό βήμα, αλλά είναι ανάγκη να βάλουμε λίγο πράσινο στη ζωή μας και να σχεδιάσουμε μεθόδους για να μειώσουμε το ενεργειακό μας αποτύπωμα. Η ζωή στη φύση δεν θα έπρεπε να μας φαίνεται σαν κάτι αδιανόητο και να επιμένουμε να ζούμε μακριά της», καταλήγει.

Όλοι λίγο έως πολύ μοιραζόμαστε το όνειρο της επιστροφής στη φύση, κάτι που συνειδητοποιούμε κάθε φορά που φεύγουμε από την πόλη. Ελάχιστοι όμως θα το τολμήσουμε και ακόμη πιο λίγοι θα υλοποιήσουν το όνειρο με βιώσιμο για τους ίδιους και τη φύση τρόπους. Ακόμη όμως κι αν δεν σας εκφράζουν οι αρχές της Περμακουτλούρας, συγκροτούν μια καλή αρχή και ένα αξιοπρόσεκτο πεδίο προβληματισμού για το μέλλον μας στον πλανήτη.

—

Το άρθρο αναδημοσιεύετε από το https://insidestory.gr/